Падтрымаць каманду Люстэрка
Беларусы на вайне
  1. Зеленский заявил о готовности уйти с поста президента
  2. «Нам без разницы, чьи это аппараты». Беларусский полковник объяснил, почему военные молчат о сбитых над Гомельщиной беспилотниках
  3. СМИ: США потребовали от Украины отозвать резолюцию в ООН с осуждением российского вторжения
  4. Не только война в Украине. В России заявили о двух «параллельных» переговорах с США — что обсуждают на вторых
  5. Власти ударят по частникам, введут новшества по мобильной связи и онлайн-торговле и требуют отчитаться по налогам. Изменения марта
  6. Душил, насиловал и убивал, срезая с жертв нижнее белье. Рассказываем о маньяке из Гродно, которого упустили в Беларуси
  7. «Редкоземельные металлы, нефть и все, что сможем получить»: Трамп заявил, что еще хочет взамен «вложенных в Украину денег»
Читать по-русски


Улады пачалі мучаць з новай сілай тых, чыё жыццё ўжо паспелі ператварыць у пекла, — учора па ўсёй краіне прайшлі аблавы на сваякоў палітвязняў, якія атрымлівалі дапамогу (часам — проста ежу) ад арганізацый, якія рэжым прызнаў «экстрэмісцкімі». Дасталася і тым, хто ўжо адбыў тэрмін за свае перакананні. Па сутнасці, людзі ў балаклавах хочуць зрабіць так, каб дабрачыннасць, салідарнасць у Беларусі сталі злачынствам. Яны спрабуюць вывернуць навыварат маральна-этычную сістэму каардынат грамадства. Пісьменніца Ганна Златкоўская разважае, чаму людзі на гэта здольныя.

Ганна Златкоўская

Пісьменніца, журналістка, калумністка.

Аўтарка кніг «Охота на бабочек» і «Страшно жить, мама», калумністка kyky.org і ўжо закрытага часопіса «Большой». Тры з паловай гады таму вымушана пакінула Беларусь, але спадзяецца, што аднойчы зможа вярнуцца дадому.

Страх — гэта спараджэнне зла. Менавіта пра страх Аляксандра Лукашэнкі і народжаную яго дзеяннямі і кіраваннем сістэму я думаю, калі чытаю навіны пра новыя затрыманні. Наколькі трэба баяцца, каб цэліцца ў людзей, якія ўжо і так напакутаваліся ад рэжыму…

Гледзячы на тое, што адбываецца ў Беларусі, многія ўсё роўна ацэньваюць сітуацыю ўнутраным светапоглядам. Гэта вера ў тое, што ніхто не здольны быць стапрацэнтна крыважэрным монстрам, усе гэтыя людзі: сілавікі, суддзі, наглядчыкі, урэшце, — маюць сэрца. Што азначае наяўнасць хоць нейкай спагады, разумення, што нельга прабіваць дно раз за разам, мараль жа на ўсіх адна. Не забівай, не крадзі, не ілжэсведчы, не рабі сабе куміра.

Гэтая прызма і перашкаджае ўсвядоміць, што людзі, народжаныя сістэмай, жывуць зусім іншымі каштоўнасцямі. Наколькі можна меркаваць здалёк, гэта элементарная база: дах над галавой, своечасова выплачаная зарплата, адчуванне патрэбнасці. А яшчэ страх. Як баяліся за Сталіным, даносячы на суседа, спадзеючыся, што па яго цяпер дакладна не прыйдуць (ён жа свой!), так трасуцца ад страху і цяпер, бачачы, як рэжым праводзіць чорную тлустую лінію паміж тымі, хто хацеў пераменаў і вымаўляе слова «дэмакратыя» не заікаючыся, і тымі, хто служыць бы рады стабільнасці і «абы не было вайны». Ты абавязаны выбраць чыйсьці бок і — выбіраючы бок Лукашэнкі — верыш, што цябе дакладна не крануць. Але, на жаль, жыццё паказвае, што гэта не так. Але хто ж аналізуе папярэдні досвед? «Страх заўсёды паходзіць з невуцтва», — цытата амерыканскага філосафа Ральфа Эмерсана, мабыць, тлумачыць, чаму сёння прыходзяць з ператрусамі да сем’яў палітвязняў, чаму затрымліваюць іх жонак і мужоў, бацькоў і маці, чаму кола рэпрэсій стала бясконцым рухавіком і ніхто не ведае, як яго спыніць. Мы толькі спадзяёмся на пробліскі сардэчнасці, хоць кроплю эмпатыі да людзей, якія пасля выбараў 2020 года жывуць у пекле.

Невуцтва — гэта не толькі непрачытаныя кнігі аўтарства Салжаніцына, Шаламава або Яўгеніі Гінзбург (хоць тут нядрэнна было б пачаць з казак Андэрсэна), адсутнасць рэфлексіі з усведамленнем, якое зло ты чыніш, гэта яшчэ абсалютнае знішчэнне волі, якая дазволіла б вызірнуць з клеткі, каб убачыць, наколькі пустыя абяцанні ўладара і колькі хлусні ў кожным яго слове і дзеянні.

Вайна даўно ідзе, і на ёй гінуць дзеці, Еўропа не загнівае, а, наадварот, расквітае: паліцы ў крамах перапоўненыя мясам, сырамі і гароднінай, людзі спяць спакойна, бо да іх раніцай не ўварвуцца чорныя балаклавы са зброяй за тое, што яны насілі прадуктовыя перадачы сваякам у турму.

Памятаю, як адна знаёмая раптам спахмурнела, гуляючы па вільнюскай краме Lidl, я спытала яе: «Усё так дорага?», думаючы, што яна параўноўвае цэны ў Мінску і тут. Яна адказала: «Так, толькі ў нас. Чаму ў вас усё так танна?» Ці мама маёй прыяцелькі прыехала да яе ў госці ў Варшаву і праз пару дзён прызналася, што думала, што яны толькі прыкідваюцца ў размове па тэлефоне, быццам выдатна жывуць, а насамрэч у іх няма ні грэчкі, ні нармальнага мяса. Аказалася, не прыкідваюцца. І гэтыя ўсмешлівыя ветлівыя разняволеныя людзі вакол…

Што ж у выніку? Ламаюцца тысячы жыццяў, памнажаюцца боль і жах, сістэма нараджае функцыянальных грамадзян, задача якіх — не падымацца вышэй за першы ўзровень піраміды Маслаў, татальнае падпарадкаванне верхавенству — Лукашэнку з яго абяцаннем квітнеючай Беларусі і супрацьстаянню гнілому Захаду. Такія зразумелыя гульні, ухваленыя ўзмахам дубінкі. Хлопчык больш не скажа, што кароль голы, бо яго даўно пасадзілі на дваццаць гадоў. Як і яго маму, бацьку і будучае каханне ўсяго жыцця.

Як гэта — жыць у вечным страху, служачы страху і падпарадкоўваючыся гэтаму трывожнаму кашмару? І я цяпер не пра тых, па каго прыйшлі сілавікі, чыю кватэру разграмілі, асудзілі, збілі да паўсмерці. Палітвязні і іх родныя — і ёсць прырода таго самага страху. Але яны прагныя чужога болю, яны паглынаюць прапаганду, яны выносяць вердыкты і не аказваюць дапамогу ў калоніях людзям з жоўтай біркай. Ці ведаюць яны, што ў гісторыі ўсё гэта было і не раз — і фінал кожны раз адзін і той жа? Смерць дыктатара, сорам і ганьба тых, хто раптоўна ўбачыў, што ж яны нарабілі, упісаўшы свае імёны і прозвішчы ў летапіс катаў.

Як гэта — прыслугоўваць баязліўцу? Як ім удаецца пераканаць саміх сябе ў праведнасці мэты, калі ўвесь свет бачыць, што адпраўны пункт зла, якое яны чыняць, — усяго толькі страх аднаго чалавека страціць любімае крэсла.

І галоўнае — у фінале любой гісторыі ёсць высновы, нават інсайты, я б сказала. Дык вось, у гісторыі Беларусі яны, на маю думку, будуць такія: каштоўнасці пацярпелых не зменяцца нават у калоніях, палітвязні і іх родныя застаюцца моцнымі героямі без гэтага бездапаможнага і зневажальнага пачуцця страху перад тым, хто баіцца больш за ўсіх. А іншы інсайт звязаны з цытатай Льва Талстога: «Баязлівы сябар страшнейшы за ворага, бо ворага асцерагаешся, а на сябра спадзяешся». Дык вось, хлопцы і дзяўчаты, усё, што вам застанецца, — гэта ў выніку знішчыць, зжэрці адно аднаго без надзеі на падтрымку сваіх сяброў.

Меркаванне аўтара можа не супадаць з пазіцыяй рэдакцыі.